نگاهی به بیماری بی‌اختیاری
مدفوع در کودکان
این اختلال زمانی مطرح می‌شود که کودک در مکان
نامناسب و یا در لباس خود به طور عمد یا غیر‌عمد دفع مدفوع داشته باشد.
در این حالت معمولا کودک مدفوع خود را به طور کامل
در لباس خودش تخلیه نمی‌کند و نشت مدفوع رخ می‌دهد.
این مشکل بیشتر زمانی رخ می دهد که کودک یبوست
دارد و مدفوع خود را نگه می‌دارد، مدفوع سفــت می‌شود و سپس مدفوع شل و آبکی از
کنار آن نشت کرده و کودک دچار بی‌اختیاری مدفوع می‌شود.
مــواردی نیز وجود دارد که کودک یبوست ندارد و
معمولا در این نوع، نشت مــدفــــوع عمـــــدی میباشد و با اختلالات رفتاری و
رفتار‌های مقابله‌ای و لجبازی همراه است و گاه به نوعی بیان خشم پنهان کودک نسبت
به والدین و طرف مقابل است.
عوارض احتمالی
اکثـر کودکانی که مبتلا به بی اختیاری مدفوع هستند
به نظر نمی‌رسد مشکلات رفتاری قابل توجهی داشته باشند.
بی اختیاری مدفوع ممکنست سبب احساس تمسخر و
شرمساری در کودک و خانواده اش شود. در نتیجه خطر انزوا، افسردگی و کمی اعتماد به
نفس را به شدت در آنها افزایش دهد.
افراد مبتلا به بی اختیاری مدفوع
ایـن بیماری نسبت به شب ادراری شیوع کمتری دارد.
حدود ۵/۱ تا ۵/۷ درصد کودکان سنین مدرسه به درجاتی از این بیماری
مبتلا هستند.
شیــوع آن در پسران بیشتر از دختران است.
در شرایط اقتصادی – اجتماعی پایین بیشتر دیده می‌شود.
علت این بیماری
نمی‌توان علت واحدی را برای آن در نظر گرفت.
معمولا ترکیبی از عوامل روانشناختی و رشدی مطرح است.
در هر سنی، بیماری و یا فشارهای روانی اجتماعی
ممکن است سبب پس رفت مهارت کودک دراجابت مزاج یا تغییر آن شود.
- علت اساسی بی اختیاری مدفوع، احتباس مدفوع است. معمولا راست روده
قدرت انقباضی خود را از دست داده و جذب آب از مواد دفعی افزایش می یابد. در نتیجه
ماده دفعی بیشتر سفت می شود.
- استرس هایی مانند: اختلاف والدین، بد رفتاری با کودک و …
- استعداد ذاتی برای حرکات روده ای نامناسب
- استفاده افراطی و طولانی از ملین ها
- استفاده از تنقیه و شیاف ها
- دستکاری رژیم غذایی برای کنترل یبوست
- اعمال جراحی برای مقعد سوراخ نشده
- سایر عارضه های مقعدی – راست روده ای
- عده‌ای از این کودکان به علت شقاق مقعد و سایر مشکلاتی که در ناحیه
مقعد دارند، دفع مدفــوع برای آنها دردناک است. همین امر منجر به نگه داشتن مدفوع،
تجمع آن، یبوست و بدتر شدن مشـکل مقعد می‌گردد و این چرخه معیوب تکرار شده و در
نهایت منجر به نشت مدفوع شل از کنار مدفوع سفت می‌گــردد.
- در مواردی به نظر می‌رسد یک کشمکش قدرت بین والد و کودک بر سر آموزش
توالت بوجود آمده است. به نظر می‌رسد در این کشمکش کودک با عمل خود، مخالفت با
مادر و پا‌فشاری روی خواسته‌های خودش را نشان می‌دهد.
- گـاه ممکن است کودک از رفتن به دستشویی ترس داشته باشد و متعاقب آن
از این عمل اجتناب کند و تا زمانی که ترس کودک بررسی و درمان نشود، مشکل کودک
ادامه می‌یابد.
- نباید تأثیر منفی ناشی از آموزش‌های خشن راجع به کنترل مدفوع را
نادیده گرفت.
درمان
هدف از درمان آن است که کودک به یک استفاده مستقل
و منظم از توالت برسد و مشکلات همراه نیز حل گردد.
بر اساس نوع بی‌اختیاری مدفوع که با یا بدون یبوست
میباشد، درمان طبی متفاوت است.
قبل از شروع درمان باید یک ارزیابی دقیق از نظر
مسائل: پزشکی، اجتماعی و روانشناختی انجام پذیرد.
باید دوره‌ای را برای مشاهده و ثبت آلوده‌سازی
کودک به طور دقیق اختصاص داد.
باید به خانواده کودک، آموزش کافی در مورد مشکل
داده شود تا خانواده با توسل به روش‌های تنبیه نامناسب، وضعیت کودک را بدتر نکنند.
توجه به نکات زیر در کنترل مدفوع
- به طـور مرتب و منظم، ۲۰ دقیقه پس از صرف هر وعده غذا، کودک به مدت ۱۰ دقیقه روی دستشویـی بنشیند تا حرکات رود‌ه‌ای او
افزایش یابد.
- از تشویق، پاداش و جایزه‌های ویژه برای دفع مناسب مدفوع کودک استفاده
کنیم.
- از روش های تنبیه مناسب استفاده کنیم و به روش های نامناسبی چون
تنبیه بدنی، سرزنــش، تحقیر، شماتت و مقایسه کودک با دیگران متوسل نشویم.
این مشکل در چه سنی بهبود می یابد؟
اوج بهبودی برای پسران در سن ۶ سالگی و برای دختران در سن ۸ سالگی میباشد. از این سنین به بعد، کاهش تدریجی
بیماری وجود دارد.
در سن ۱۶ سالگی، بیماری در هر دو جنس به طور کامل ناپدید می‌شود.
آموزش آداب اجابت مزاج
-یکی از روش های نادرست، خشم گرفتن بر کودک به دلیل اجابت مزاج نکردن
بر روی لگن خودش یا کثیف کردن اتفاقی در خارج از لگن می باشد.
- هنگامی که کودک از نشستن روی لگن امتناع می کند، اجازه دهید از جایش
برخیزد و پس از صرف غذا برود.
- اگر امتناع ادامه دارد، آموزش را حداقل برای چند هفته به تعویق
اندازید.
- از نبرد قدرت بپرهیزید. چون نتیجه آن می تواند احتباس مدفوع، یبوست
مزمن، بی اختیاری مدفوع و یا افزایش تنش روابط بین والدین و کودک باشد.
- یک راه آموزش موفقیت آمیز آن است که کودک اجابت مزاج د رمحل مناسب را
نشانه فضیلت و تربیت خود تلقی کند.
- سنی که در آن آموزش، احتمال موفقیت دارد، براساس ویژگی های کودک
متفاوت است و شامل قابل پیش بینی بودن برنامه دفعی کودک، توانایی کودک در پیش بینی
عمل دفع و درک مراحل اجابت مزاج و انگیزه کودک برای آموزش آداب اجابت مزاج است.
- برای بسیاری از بچه ها مشکل است که هنگامی که روی لگن نشسته اند، خود
را به اندازه کافی شل کنند تا ادرار یا مدفوع جریان پیدا کند. سرگرم کردن و مشغول
کردن فکر بچه با خواندن کتاب و قصه و….. به او کمک خواهد کرد تا خود را شل کند.