کودک خلاق
تفکر خلاق
اگر بخواهیم تفکر خلاق را معنا کنیم، باید بگوییم که وقتی از مجموعه اطلاعات و داده‌ها یک فکر جدید و نو ارائه شود، تفکر خلاق حاصل شده است. در واقع مجموعه‌ای از افکار رها شده که به تنهایی ثمری ندارد یا کیفیت بالایی ندارد، به اشکال جدیدی تبدیل می‌شود که نتیجه بخش و مفید است. تمامی اختراعات، حاصل تفکر خلاق است یعنی فکر جدیدی که در یک مجموعه به تولید شی جدیدی منجر شده است.
گاهی تفکر خلاق به نوآوری منجر می‌شود؛ یعنی از داده‌ها و مصالح موجود استفاده جدیدی می‌شود. برای داشتن تفکر خلاق به زمینه‌هایی نیاز است. طبیعی است که هر کودکی با سطحی از هوش، توانمندی، استعداد و علاقه به دنیا می‌آید و شیوه پرورش تفکر خلاق در کودکان متفاوت است اما می‌توان زمینه های بروز تفکر خلاق را در کودکان فراهم کرد.
4سالگی، اوج تفکر خلاق
از آنجا که کودکان پیش از 4 سالگی توجه و تمرکز کمتری دارند، رشد خلاقیت در بیشتر کودکان از 4 سالگی به بعد آغاز می‌شود اما هستند کودکان خلاقی که از ۲ سالگی نیز کارهای خلاقانه انجام می‌دهند و البته هوش بالاتری نسبت به همسالان خود دارند.
بنابراین والدین از 4 سالگی به بعد با اتخاذ شیوه‌های متعدد می‌توانند امیدوار باشند که خلاقیت در کودکشان پرورش پیدا کند. برخلاف تصور بسیاری از والدین درباره این که برای افزایش خلاقیت کودک نیاز به سرمایه‌گذاری مالی وجود دارد، در این راستا فقط لازم است کودک درباره اشیای موجود در محیط پیرامون خود اطلاعات کافی داشته باشد و اجازه یابد آن چه کنجکاوی‌اش را تحریک کرده است، در اختیار داشته باشد.
آیا علاقمندید که کودکانتان به بالاترین بخش خلاقیت خود برسند؟
پس می‌توانید از راه‌های ساده‌ای که در ادامه می‌آید، استفاده کنید. راه‌های رسیدن به خلاقیت بسیار پیچیده و تاریک است ولی با چند نشانه و علامت، می‌توان آن را یافت. در ادامه، چند راه ساده برای بالا بردن خلاقیت کودکان توضیح داده می‌شود.
1: اشتباه کردن خوب است
پژوهشگر دانشگاه استنفورد، بر این باور است که کودکانی که از شکست خوردن می‌ترسند کمتر خلاقیت از خود نشان می‌دهند.
اگر کودک شما از اشتباه کردن می‌ترسد، به او بگویید: "باز هم سعی کن انجامش دهی."
شکست، حرکت به جلو و پیشرفت است. با نگاه کردن به اشتباهات می‌توان فرصت‌های رشد را فراهم نمود.
2: در هنگام تشویق کودک، هوشیار باشید
همه ما درباره این که چگونه ستایش و تشویق به تفکر مستقل کودک آسیب می‌رساند، شنیده‌ایم
در کتاب «آلفی کوهن» به نام «تنبیه به وسیله تشویق»، در مورد مشکلات ستاره‌های طلایی، طرح‌های تشویی، نمرات عالی، تشویق‌های بی‌رویه و دیگر راه‌های رشوه دادن، نویسنده در مورد چگونگی تشویق و ایجاد انگیزه در مردم برای به دست آوردن پاداش بیشتر توضیح داده است.
مشکلاتی به همراه تشویق وجود دارد که می‌تواند کودک را از جستجو برای انگیزه‌های درونی خود بازدارد. این موضوع نشان دهنده این نیست که هرگونه تشویقی نامناسب است ولی در آینده اگر می‌خواهید کودک خود را تشویق کنید، سعی کنید با جمله‌ای هدفمند مانند؛
"می‌بینم کفشت را خودت پوشیدی"
یا "واقعاً برای حل این مسئله ریاضی زیاد زحمت کشیدی و سخت کار کردی!" همراه باشد.
3: از بهم ریختگی به هم نریزید
بیشتر ما خواستار یک مکان پاکیزه و مرتب هستیم و از شلوغی و بهم ریختگی احساس پریشانی می‌کنیم. با این حال هنگامی که کودکان و حتی بزرگسالان در حالت خلاقیت خود بسر می‌برند، همه چیز به سرعت بهم می‌ریزد. دفعات بعد که کودکتان از شما درخواست آبرنگ کرد و یا خواست اسباب‌بازی‌های خود را روی کف اتاق بریزد، به او فضای کافی دهید و یا اگر هوا خوب و شرایط مناسب است او را به حیاط و یا بیرون از خانه ببرید. احتمالا باید آن بهم ریختگی را هم خودتان جمع کنید ولی خلاقیت کودک شما بر آن ارجحیت دارد.
4:مدل خلاقیت برای فرزند خود شوید
چه مقدار خلاق هستید؟ در چه کاری می‌توانید از خلاقیت خود بهره و لذت ببرید؟ آشپزی، آواز خوانی، باغبانی، نقاشی؟
کودکانی که والدین خود را در حال خلاقیت ببینند بیشتر به سوی این فعالیت‌ها جذب می‌شوند. اگر مدت مدیدی از آخرین خلاقیت شما می‌گذرد، به وسیله کودک درون خود فکر و تلاش کنید و آنچه شما را در آن هنگام خوشحال می‌کرد بیاد آورید و زمان خود را، حتی برای نیم ساعت، صرف آن کار کنید. سپس احساس خود را دریابید و ببینید آیا از انجام آن لذت بردید و می‌خواهید که روز دیگر هم این کار را تکرار کنید؟
5:ذهن خود را باز نگه دارید
به کودک خود گزینه‌های را ارائه دهید که برای تفکر مستقل وی مناسب باشد. شما ممکن است که خود عادت به شام یا صبحانه خوردن نداشته باشید ولی اگر فرزند شما برای صبحانه و قبل از رفتن به مدرسه ماکارونی می‌خواهد، به وی در آشپزخانه کمک کنید که خودش غذای مورد علاقه‌اش را آماده سازد. اگر کودک شما علاقمند به کمک در کارهای آشپزخانه است، آنجا را به یک آزمایشگاه علمی برای وی تبدیل کنید و مواد و وسایل لازم را برایش مهیا سازید.
6:گامی به عقب بردارید
این مورد ممکن است اینطور به نظر بیاید که موارد قبل را کمی نقض کرده باشد ولی مهم این است به یاد داشته باشید که تعادل داشتن در همه موارد لازم است. اگر کودک احساس کند که همواره تحت نظارت است، ممکن است که کمتر ریسک کند که این موضوع باعث کاهش خلاقیت وی گردد.
اگر مشوق استقلال کودک خود باشید، خواهید دید که قوه تخیل وی هم شکوفا می‌شود. در آینده هنگامی که فرزند خود را در حال آرام بازی کردن، نقاشی یا نوشتن دیدید، از اظهار نظری مانند؛ «چه می‌کشی؟!» خودداری کنید. چنین جملاتی او را از حالت خلاقیت خارج می‌سازد.
7:بازگشت به مبانی
اسباب‌بازی‌هایی که سروصدا تولید می‌کنند، بسیار سرگرم‌کننده هستند و به طور قطع جای خود را دارند ولی به تفکر خلاق کودک شما کمکی نمی‌کنند. اسباب‌بازی‌هایی مانند میله‌های سبک، لوله‌های پلاستیکی، بلوک‌های سبک با اشکال متفاوت، عروسک، لوازم اداری، شن و ماسه و آب این کار را انجام می‌دهد.برای تماشای بازی کودک خود وقت بگذارید و نگاهی سریع به ابزار موجود خود بیاندازی.د
چه چیزی می‌تواند کودک شما را بیشتر سرگرم کند؟ چه اشیایی او را به بازیهای خلاقانه وامی‌دارد؟ آیا می‌توانید اسباب‌بازی‌هایی که بسته هستند (اسباب‌بازی‌هایی که با یک یا دو دگمه کار می‌کنند) را با یک اسباب‌بازی باز (اسباب‌بازی‌هایی مانند بلوک که کار بیشتری می‌توان با آن انجام داد) معاوضه کنید؟
8:وقت خود را برای حلاقیت فرزندتان تنظیم کنید
این برای والدین شاغل می‌تواند مشکل باشد ولی کودکان نیاز به زمانِ از پیش تعیین‌نشده برای تصور، ساختن، تجربه‌اندوزی و کشف دارند. این موضوع می‌تواند نیم ساعت نقاشی پس از شام خوردن و کتاب خواندن قبل از رفتن به رختخواب باشد یا این که یک ساعت در آخر هفته خود را به او اختصاص دهید. برای این کار به طور حتم، زمان بگذارید
9-کاهش نشستن در جلو صفحۀ نمایش (تلویزیون، مانیتور،موبایل، تبلت و...)
برای برخی از خانواده‌ها این مشکل به سختی حل می‌شود ولی همگی ما می‌توانیم تلاش کنیم که زمان کمتری به تماشای فیلم و کارتون یا بازیهای کامپیوتری صرف و به جای آن نقاشی، شهرسازی با بلوک و خمیر بازی یا هر کار خلاقانه دیگر کنیم
10: توجه و اشاره به نکات کوچک زندگی
این نکات ریز می‌تواند یک قورباغه در پارک، شکل خطوط روی درختان یا ابری زیبا باشد. این موضوع باعث شگفتی و توجه کودک برای قدرشناسی چیزهای کوچک در زندگی می‌شود
آموزش خلاقیت در کودکان چه نتایجی خواهد داشت
افزایش قدرت ذهنی
فعالیت های خلاقانه مانند نقاشی در افزایش قدرت ذهن بسیار موثر خواهند بود
نیمه ی راست مغز برای پاسخ های عاطفی و خلاقانه مورد استفاده قرار می گیرد،
در حالی که نیمه ی چپ مغز روی فرآیندهای تحلیلی و منطقی متمرکز است
آموزش نقاشی خلاقیتهایی از این قبیل به کودکان موجب می شود به یک نسبت هر دو نیمه ی مغز کودک ورزیده شود و این امر سبب افزایش قدرت ذهنی در کودک می شود
افزایش اعتماد به نفس در کودک
با آموزش خلاقیت به کودکان آنها مهارتی را می آموزند که می توانند به آن افتخار کنند و با غرور از مهارت خود در جمع سخن بگویند
و در شخصیت کودک ساختاری به وجود می آورد که می تواند با تکیه بر آن با اعتماد به نفس سرشار به دنیا نگاه کند و این احساس در او به وجود بیاید که قادر است به هر هدفی دست یابد
تعامل کودکان با بزرگترها
از آنجایی که خلاقیت بی حد و مرز است، کودکی که خلاقیت داشته باشد، می تواند به این مفتخر باشد که:
منحصر به فرد است و می تواند سبک هنری مخصوص خود را پایه گذاری کند
تعاملی که بین او با دیگران به وجود می آید می تواند روی افزایش اعتماد به نفس او تاثیر بسیار مثبتی داشته باشد
همچنین موجب شود کودک دیگر مهارت های اجتماعی که در جنبه های دیگر زندگی کودک مورد نیاز است در وی شکل بگیرد
رهایی از استرس و به دست آوردن آرامش بیشتر
خلاقیت برای کودکان به عنوان پناهگاهی عمل می کند که می توانند در هنگام استرس و تنش های عصبی به آن پناه ببرند
هر زمان که کودک دچار استرس می شود فقط کافی است مثلا قلم مو را به دست گرفته و نقاشی را آغاز کند
نقاشی کردن ایجاد یه چیز خلاقانه یک راه ساده برای دور کردن استرس ها و رسیدن به آرامش به شمار می رود که کودک از طریق آن قادر خواهد بود احساساتش را خارج کند
ایجاد انرژی های مثبت برای کودکان
خلق یک اثر هنری قادر خواهد بود تمام انرژی های منفی که می توانند بر آینده ی کودک تاثیر مخربی به جای بگذارند را از بین ببرد
و آنها را با انرژی های مثبت و آرامش بخش جایگزین نماید
ویژگیهای کودکان خلاق چیست؟
1- كودكان خلاق اغلب با آب و تاب حرف مي زنند.
ذكر جزييات يك ماجرا و به تفضيل سخن گفتن مي تواند نشانه قدرت خيال و تصور زياد باشد
2- برای مسائل راه حل ها و پاسخ های متفاوتی دارند
3- کودک خلاق در گوش دادن، مشاهده كردن يا انجام دادن كاري با دقت و توجه زیاد عمل می کند
4- کودکان خلاق شور و نشاط و فعالیت های جسماني زیادی دارند
5- در صحبتهای خود از مقایسه زیاد استفاده می کنند-5
6- عادت به وارسی منابع مختلف دارند. و همیشه در کاری که انجام می دهد غرق می شود
7- با دقت به اشیا و پیرامون خود می نگرند. و به راحتی از هر چیزی نمی گذرند
8- اشتیاق زیادی دارند تا در مورد کشفیات خود با دیگران صحبت کنند و در این راه از ابراز عقايد و مفاهيم جديد لذت مىبرند
9- توانایی ابداع بازیهای جدید و تغییر در بازیها دارند و همیشه در پى راه حلهاى غير معمول می باشند
10- کنجکاوی زیادی برای سردرآوردن از امور دارند. و برای رسیدن به هدفش از تمام اشیاء و اسباب بازی هایش استفاده می کند
11- در گفتار خود جسارت زیادی دارند و از اشتباه كردن نمىترسند
12- سئوالات عجیبی طرح می کنند و به چیستان و معماها و یافتن پاسخ آنها علاقه دارند
13- کودکان خلاق علاقه زیادی به نقاشی و ترسیم افکار و ایده هایشان دارند و اکثرا هم برای نقاشی های خود توضیح می دهند که در نقاشی چه کشیده اند
14- قوه تخیل بسیار خوبی دارند و از این رو اهل ریسک و خطر کردن نیز هستند
15- به تجربه کردن و آزمایش علاقه فراوانی دارد و قادرند بارها و بارها مواد مختلف را با هم مخلوط کنند تا رنگ ها یا جنس ها و یا بوهای جدید و متنوعی بدست آورند
16- حس استقلال طلبی دارند
17- کودک خلاق در کارهایش پشتکار ومداومت دارد وسخت کوش است
مهم ترین نشانه های خلاقیت در کودکان:
نشانه اول
آن ها به راحتی و بدون این که ترسی را در خود احساس کنند نظرات و پیشنهادات خود را در جمع بیان می کنند
ویژگی ای که در بسیاری دیگر از کودکان هم سن و سال آن ها حتی در سنینبالا تر یافت نمی شود
نشانه دوم
عمدتا برای حل مسائل راه کار هایی را ارائه می دهند که دیگر کودکان قادر به ارائه آن ها نیستند
نشانه سوم
کودکان خلاق به کار های هنری علاوه بر این که علاقه مند هستند در آن دارای مهارت هم می باشند
نشانه چهارم
دادن ایده ها و نظرات زیادتر نسبت به دیگر هم سن و سالاشان یکی از مهم ترین نشانه های خلاقیت در کودکان می باشد که می تواند تست خلاقیت مناسب و ساده ای برای کشف خلاقیت در کودکان باشد
نشانه پنجم
پنجمین نشانه خلاقیت در کودکان این است که به آسانی با شوخی های خود می توانند دیگران را به خنده بیندازند
نشانه ششم
نشانه ای که خود یک تست خلاقیت محسوب می شود این است که آنها بسیار علاقه مند به تغییر دادن محتویات کتاب و مطالبی هستند که معلم بیان می کند و مدام در پی این هستند که نادرستی مطالب درسی را به اثبات برسانند
نشانه هفتم
پرسیدن سوالات عجیب و غریب یکی از مهم ترین نشانه های خلاقیت در کودکان می باشد پس اگر کودکی دارید که هر روزه مجبورید به سوالات عجیب وی پاسخ دهید نگران نباشید. او دارای خلاقیت است
نشانه هشتم
یک تست خلاقیت که خود می توانید از دانش آموزان تان و کودکان خود بگیرید این است که از وی بخواهید نقاشی بکشد و افکار خود را ترسیم کند اگر علاقه مند بود معنی اش این است که وی خلاقیت در خود دارد
نشانه نهم
برای این که بدانید کودکتان دارای خلاقیت است یاخیر کافی است ببینید که وی منتقد است یا نه و به راحتی عقاید و نظرات اطرافیان را می پذیرد یا خیر. کودکان خلاق همواره منتقد بوده اند و سخنان دیگران را به راحتی نمی پذیرند
نشانه دهم
آیا کودکتان در بین هم سن و سالانش کمی عجیب و غریب به نظر می رسد ؟ اساسا یکی از آشکار ترین نشانه های خلاقیت در کودکان همین تفاوت ها می باشد پس اگر کودکتان دارای تفاوت هایی خاص با دیگران است ذهن خود را بیهوده مشغول نکنید.احتمالا دارای کودکی نخبه هستید
نشانه یازدهم
عمدتا کودکانی که می توانند داستان ها را خوب تخیل کنند دارای خلاقیت ذاتی می باشند
نشانه دوازدهم
این کودکان هنگام صحبت کردن با هیجان زیاد به جزییات ایده های شان می پردازند و بسیار پرشور از آن ها تعریف می کنند
نشانه سيزدهم
یکی دیگر از راه های گرفتن تست خلاقیت در کوکان برای پی بردن به این که آیا وی از خلاقیت بالایی برخوردار است یا نه این است که به این نکته توجه کنیم که آیا وی دارای ابتکاری می باشد یا نه ؟ و عمدتا ایده هایی که ارائه می دهد منحصر به خود اوست یا نه ؟ به طوریکه کم تر کسی این ایده ها به ذهنش برسد