نکاتی درباره پرورش خلاقیت کودکان

(خلاقیت)

تفکر خلاق چیست؟

    اگر بخواهیم تفکر خلاق را معنا کنیم، باید بگوییم که وقتی از مجموعه اطلاعات و داده‌ها یک فکر جدید و نو ارائه شود، تفکر خلاق حاصل شده است.

در واقع مجموعه‌ای از افکار رها شده که به تنهایی ثمری ندارد یا کیفیت بالایی ندارد، به اشکال جدیدی تبدیل می‌شود که نتیجه بخش و مفید است.

تمامی اختراعات، حاصل تفکر خلاق است یعنی فکر جدیدی که در یک مجموعه به تولید شی جدیدی منجر شده است.گاهی تفکر خلاق به نوآوری منجر می‌شود؛ یعنی از داده‌ها و مصالح موجود استفاده جدیدی می‌شود. برای داشتن تفکر خلاق به زمینه‌هایی نیاز است. طبیعی است که هر کودکی با سطحی از هوش، توانمندی، استعداد و علاقه به دنیا می‌آید و شیوه پرورش تفکر خلاق در کودکان متفاوت است اما می‌توان زمینه های بروز تفکر خلاق را در کودکان فراهم کرد. 

 توانایی روبرو شدن با چالش ها به روش های مختلف، حاصل داشتن هوش خلاق است. زمانیکه کودکان خلاقیت را در خود پرورش میدهند، یاد میگیرند به غرایز و توانایی های منحصر به فرد خود اعتماد کنند.
آنها نگرش مثبنی به روند حل مساله پیدا میکنند.  کودکان خلاق در بزرگسالی تبدیل به انسان هایی متکی به نفس و کاردان میشوند. و به همان اندازه از بسیاری از لذات زندگی استفاده میکنند

خلاقیت کودکتان را با تعداد زیادی اسباب بازیهای  کارخانه ای سرکوب نکنید. در مقابل خریدن همه ی لوازمی که از آخرین فیلم ها و کارتون های کودکان به بازار می آید، مقاومت کنید تا خلاقیت آنها امکان رشد داشته باشد. 
اسباب بازیها خیلی خوبند، اما کودکان وقتی همه ی انواع لباس ها و لوازم بازی برایشان فراهم باشد از قوه ی تخیل و خلاقیتشان استفاده نمیکنند. ابزار های از پیش ساخته شده یا وسایل بازی از قبل سر هم شده فرصت فکر کردن را از کودک میگیرند

چگونه میزان خلاقیت های فرزند خود را افزایش دهیم؟

     خلاقیت ، شکل کنترل شده یا محدود شده ای از تخیل است .

خلاقیت ها ی افراد نه تنها برای زیبایی ظاهری ، بلکه به خاطر نتایج نهایی که در بر دارد به کار برده میشود. 
خلاقیت ممکن است خلق یک نقاشی ، یک کاردستی ، یک قطعه کوچک موسیقی یا هر کار جدید باشد.

 به واسطه خلاقیت ، شخص می تواند به پیشرفتهای انسانی خود بیافزاید ، همچنین افرادی که دارای قوه تخیل زیادی هستند نسبت به کسانی که فاقد خلاقیت هستند ، معمولاً به پیشرفتهای بیشتری در زندگی نائل می شوند . 

خلاقیت از سنین کودکی خود را نشان می دهد . اغلب خانواده ها شاید با این نوع پدیده ها در رفتار ،کردار و گفتار کودکان خود مواجه شوند . 
برخی از آنان یا بی توجه هستند و یا کم توجه ؛ با این حال آن دسته از والدین که به کوچکترین رفتارهای کودکان خود توجه دارند ، می توانند با به کارگیری توصیه های 12 گانه پرورش خلاقیت ، کودکان خود را به مرحله خود شکوفایی سوق دهند ،داشتن صبر و حوصله از یک سو و نکته سنجی دررفتار کودکان می تواند آینده درخشانی را برای کودک شما رقم بزند.

شیوه افزایش خلاقیت در کودکان

ایجاد سوال در ذهن کودک:
     برای ایجاد سؤالات تازه در ذهن کودکتان ، او را راهنمایی کنید. آموزش به کودک باید طوری باشد که او را به طرف پرسش های تازه هدایت کند . باید هنگام جواب دادن به سؤالات کودک ، او را به سمت مهارتهای جدید سوق دهید و از به کار بردن کلمات کوتاهی مانند بله، خیر، هرگز و امثال آن دوری کنید . این نوع جوابها نمی تواند ارتباط کاملی بین سؤالات کودک و چواب شما و معلومات قبلی او برقرار کند.

 حسن کنجکاوی در کودکان را پرورش دهید : 
     برای این امر، هیچ چیز مثل پاسخهای صحیح و مناسب به پرسشهای او موثر نیست . سؤال ، در واقع انعکاس ذهن تشنه ای است که می خواهد با دریافت جواب از فردی که بهتر از او می داند خود را سیراب کند ، اگر چه این احتیاج ، باید فوراً برآورده شود اما کمی مکث بین سؤال و جواب ، غالباً می تواند افکار و ایده ای مفید جهت مباحثه و گفتگو به بار آورد.

 به عقاید جدید و تازه کودکتان احترام بگذارید: 
     کودکانی که به نوعی خلاقیت آنها برانگیخته شده ، روابط و مفاهیم را درک می کنند . لذا والدین و مربیان آنها ممکن است به آنها توجه نداشته باشند و حتی گاهی او عقاید خود را چنان مطرح کند که بزرگسالان قادر به ارزشیابی وجایگزینی آنها نباشند ، تشویق کودکان به ابرازعقاید جدید ، می تواند در رشد خلاقیت آنها موثر واقع شود.

از مراقبتها و دخالتهای بیش از حد در زندگی کودکان اجتناب کنید:
     یکی از ویژگیهای انسان خلاق این است که تواناییهایش را خودش به کار می اندازد . وظیفه والدین و مربیان این است که این قابلیت را در او زنده نگاه دارند و به کودکان اجازه دهند بعضی اوقات مطابق سلیقه خود اشیاء را کشف کنند . مراقبتها و دخالتهای زیاد از حد بزرگسالان در زندگی و رفتارهای کودکان ، قابلیت یادگیری مبتکرانه آنها را تضعیف می کند .

از کودکان بخواهید که اشیاء و امور نیمه تمام را تکمیل کنند :
     از کودکان تقاضا کنید تا جملات نا تمام و داستانهای نا کامل ، تصاویر و نقاشی های نیمه تمام و حتی اشیاء ناقص را کامل نمایند . برای او اسباب بازی هایی بخرید که خودش بتواند آنها را به یکدیگر متصل کند و با آنها چیزهای مختلفی خلق کند. 

 اجازه دهید اشیا را از نزدیک لمس کنند:
     علاوه بر مشاهده اشیا لازم است کودک آنها را لمس نماید ، زیرا مشاهده شی به تنهایی کنجکاوی کودک را ارضا نمی کند ، کودکانی که از لمس کردن اشیا محروم می شوند توانایی لازم جهت کشف و اختراع را از دست می دهند. مشاهده همراه با لمس اشیا ، آنها را در بازی های خیالی ، اختراعات و پاسخ گویی به آزمونهای خلاقیت یاری می دهد .

به کودکان اجازه دهید وسایل بی خطر خانه را لمس نمایند. خصوصا کودکان بیرون کشیدن وسایل آشپزخانه از داخل کابینتها و بازی با کاسه و قابلمه و بشقابها را بسیار دوست دارند .

برای کودکان همیشه یک مارک خاص بستنی، شکلات یا چیزهای مورد علاقه را نخرید:
     کودکان را تشویق کنید در خرید خوراکی و پوشاک ، مدل های مختلفی را امتحان کنند و از خرید کالاهای تکراری و یکسان رای آنها اجتناب کنید.

بازی:

پرورش خلاقیت کودکان با بازی:
     دنیای بچه‌ها از تولد تا ۷ سالگی که تفکر انتزاعی در آنها شکل می گیرد فقط بازی است. عجیب نیست که بچه‌ها در ۳ یا ۴ سالگی با بازی کردن  می‌خوابند و اولین کار بعد از بیداری‌شان بازی کردن است.

تمام دایره ذهن بچه‌ها در بازی خلاصه می‌شود. اگر این بازی‌ها مناسب با سن بچه‌ها باشد می‌تواند خیلی در پرورش خلاقیت آنها تأثیر بگذارد. باهم چند بازی مفید برای تقویت خلاقیت را مرور می‌کنیم.
 
بازی هایی برای تقویت خلاقیت کودکان 
      اگر این بازی‌ها مناسب با سن بچه‌ها باشد می‌تواند خیلی در پرورش خلاقیت آنها تأثیر بگذارد.

 
آب بازی:
این بازی برای کودکان محدوده سنی ندارد. اگر دقت کنید همه بچه‌ها در هر سنی به آب‌بازی علاقه خاصی دارند. در یک دوره خاصی اکثر بچه‌ها از حمام می‌ترسند که این ترس به مرور و با انجام بازی‌های مخصوص در آب از بین می‌رود. آب بازی باعث تسکین عصبانیت‌های کودک شده و کودک از طریق آن از ناراحتی‌ها، فشارها و تنش‌ها دور می‌شود و احساس آرامش می‌کند.
چون کودکان آب بازی را دوست دارند از این طریق می‌توان مفاهیم و مطالب بسیاری را به آنها یاد داد. آب‌بازی کمک می‌کند تا بچه‌ها افکار خلاقشان را رشد بدهند. آنها دوست دارند ساعت‌ها وقتشان را صرف آب بازی کنند. والدین و مربیان می‌توانند به وسیله بازی‌های متنوع و از طریق پرسش‌های مختلف، تفکر خلاق را در کودکان پرورش دهند 
کودکان از طریق آب بازی یاد می‌گیرند که بعضی وسایل در آب فرو می‌رود و بعضی روی آن شناور می‌مانند (سنگ، چوب، پلاستیک، فلز و …) بعضی اجسام مثل اسفنج، پارچه و کاغذ آب را به خود جذب می‌کنند و بعضی مثل پلاستیک آب را به خود جذب نمی‌کنند. کودک در سنین بالاتر از طریق آب بازی با منابع آب، مثل چشمه، قنات، رود، دریا و دریاچه آشنا می‌شود.
 
بازی با لغات:
     بازی با کلمات به فکر کردن خلاقانه آنها کمک می‌کند. با این کار کودکان  معانی خلاقانه و ارتباطهای عناصر مختلف با همدیگر را یاد می‌گیرند.

مثلاً یک لیست تصویری (مثل فتش کارت) از ۴ تا ۵ لغت که با هم ارتباط ندارند را آماده کنید، بعد یک لغت مرتبط با یکی از آن لغت‌ها را به او نشان دهید. او باید سعی کند ربط این لغت با کلمه درست را پیدا کند.

 
نقاشی:
     طراحی و نقاشی  همیشه یک راه تقویت خلاقیت بچه‌هاست. طراحی کردن به کودکان اجازه می‌دهد که با موضوعاتی که خیلی راحت تغییر شکل می‌دهند، به جای موضوعات ثابت، بازی کنند.

یک ایده برای بازی طراحی، آموزش فکر کردن و حدس زدن است. از کودکتان بخواهید خط‌ خطی‌های ساده‌ای بر روی کاغذ بکشد و بعد سؤال کنید این خط‌ها شبیه چه چیزهایی می‌توانند باشند. و در آخر می‌توانید با اضافه کردن شکل‌ هایی به این خطوط طرح جدیدی بسازید.

داستان گویی:
     این کار شاید بازی نباشد اما می‌تواند خلاقیت فرزندان را خیلی زیاد تقویت کند. برای جلب توجه بیشتر کودکان داستان‌های خود را برای او تعریف کنید. از شخصیت‌های واقعی در اطراف او و فضای خانه خود برای تصویرسازی و شخصیت‌های داستان استفاده کنید. هرچه فضا و شخصیت‌ها آشناتر باشند، کودک توجه بیشتری به داستان نشان خواهد داد. به این ترتیب، ذهن کودک سعی می‌کند داستان را تصویرسازی کند و با این بازی و سرگرمی خوب، هم‌‎زمان خلاقیت ذهنی فرزند را نیز پرورش می‌دهید.
 
موسیقی:
     شنیدن موسیقی در هر سنی برای بچه‌ها جذابیت خاص خودش را دارد. شما می‌توانید از موسیقی برای تقویت خلاقیت بچه‌ها استفاده کنید. وقتی که کودک با سازهای اسباب‌بازی خود صدا تولید می‌کند، آواز می‌خواند و شاد است، درواقع در حال بروز استعدادهای ذاتی خود است. شما با تحسین و تشویق او می‌توانید این ابتکارات را در ذهن او پرورش دهید
 
کم کردن دنیای الکترونیکی:
     بچه‌های نسل جدید خیلی از بازی‌ها و فضاهای واقعی دور شدند و به شدت به دنیای مجازی و الکترونیکی چسبیده‌اند. این اتفاق خلاقیت بچه‌ها را از بین برده و آنها را میخکوب فضای مجازی کرده است. برای اینکه ذهن کودک باز باشد و بتواند خیال‌پردازی کند، باید تا حد امکان استفاده از وسایل الکترونیک را کم کنید 
درست است که وقتی موبایل خود را دست او می‌دهید، سرگرم میشود‌ و دیگر سروصدا و شیطنت نمی‌کند اما این کار موجب کاهش خلاقیت ذهنی بچه‌ها می‌شود. 
تماشای تلویزیون و برنامه‌های تلویزیونی وقت او را پر می‌کنند و اجازه نمی‌دهند فرزندتان خیال‌پردازی کند.روانشناسان مرتب تأکید می‌کنند که کودکان زیر دو سال نباید پای تلویزیون بنشینند. کودک باید حداکثر ۳۰ دقیقه اجازه تماشای تلویزیون را داشته باشد. بیش از این، قوه تخیل و خلاقیت‌های او کمرنگ می‌شود.
 
نمایش:
     نمایش و ایفای نقش‌های مختلف به کودک کمک می‌کند تا خود را جای شخصیت‌های مختلف بگذارد. با این کار هم کودک سرگرم می‌شود و هم قوه خلاقیتش رشد می‌کند. شما باید برای این کار به او کمک کنید و برایش امکانات و فضای مناسب را تهیه کنید. به طور مثال، اگر دوست دارد نقش دکتر را ایفا کند، برایش وسایل پزشکی بخرید تا نقشش را بازی کند.
 
دوستان خیالی:
     همه بچه‌ها از یک سنی به بعد با یک شخصیت خیالی زندگی می‌کنند. با او حرف می‌زنند و با او بازی می‌کنند. در مراحل رشد کودک بسیار طبیعی است که دوستان خیالی داشته باشد. این دوستان از قوه تخیل بسیار قوی در کودکان به وجود می‌آید. بچه‌هایی که این شخصیت‌ها برایشان جدی و پر رنگ‌تر است اصولاً رفتار اجتماعی بهتر و هراس اجتماعی کمتری دارند. می‌توانید وقتی که فرزند شما در حال بازی با دوستان خیالی خود است در جمع آنها حضور داشته باشید و تا زمانی که رفتار بد یا اشتباهی از فرزند سر نزده است، او را همراهی کنید.
 
تفکیک دنیای واقعی و خیال:
     از یک جایی به بعد لازم است برای بازی و سرگرمی‌های کودک محدودیت تعیین کنید. به طور مثال، اگر کودک دوست دارد نقش دزد یا پلیس را بازی کند و اطراف خانه بگردد، اشکالی ندارد اما باید بداند زمان شام باید به دنیای واقعی بازگردد و سر میز بنشیند و غذایش را بخورد. باید بداند در کنار تخیل، دنیای واقعی هم هست که باید همیشه در ذهن خود داشته باشد.
 
بازی با لباس‌ها:
     بیشتر دختربچه‌ها از یک سنی به ملکه‌ها و شخصیت‌های رؤیایی علاقه‌مند می‌شوند و پسرها به زورو و بت من و سوپرمن دل‌بستگی پیدا می‌کنند. سعی کنید با لباس‌های مختلف این نقش‌ها را با بچه‌ها بازی کنید و قوه تخیل آنها را قدرتمند کنید. بیشتر اجازه دهید او از تخیلش کمک بگیرد و داستان بازی را بسازد.
 
بازی با ابرها:
     اگر بتوانید با فرزندتان به محیط باز مثل پارک بروید می‌توانید خیلی خوب با ابرها بازی کنید و قصه بسازید. بگذارید کودک شما تصویری که از ابرها می‌بیند بگوید. گوسفند، مداد، خرس، هواپیما، ماشین یا هر چیزی که به نظرش برسد در پرورش خلاقیتش به او کمک می‌کند. با این کار به او یاد می‌دهید که حتی درباره عادی‌ترین چیز‌ها می‌توان بی‌‌‌نهایت خیال‌پردازی کرد.

 
آشپزی:
     بازی جذاب بچه‌ها به خصوص دخترها آشپزی است. اجازه بدهید کودکتان مواد لازم سوپ را از تمام خانه انتخاب کند. هر چیز بدون خطر که در قابلمه‌ای بزرگ جا شود، برای این کار خوب است. مادربزرگ یا عروسک پارچه‌ای کودکتان می‌تواند میهمان مناسبی باشد. فایده این کار این است که با استفاده از اشیاء معمول به شیوه‌های غیرمعمول کودکتان را تشویق می‌کنید با ذهن بازتری به جهانی که در آن زندگی می‌کند، فکر کند
 
بازی با ماکارونی:
     اگر کودک ۲ تا ۴ ساله دارید این یکی از بازی‌های مورد علاقه او خواهد بود. ماکارونی  به خاطر شکل و بافت خاصش، امکان‌ زیادی برای بازی فراهم می‌کند. در مورد بچه‌های کوچک‌تر می‌توانید از ماکارونی‌های بزرگ لوله‌ای استفاده کنید.برای بچه‌های ۴ ساله یک ظرف کوچک از ماکارونی را به همراه یک نخ کاموا در اختیار کودک قرار بدهید و او را تشویق کنید که ماکارونی‌ها را نخ کند و یک گردنبند از ماکارونی درست کند. این بازی باعث تقویت ماهیچه‌های کوچک دست می‌شود و بین چشم و دست کودک، هماهنگی ایجاد می‌کند.
  
رنگ بازی:
     سبزی‌های مختلف، شکل‌های مختلف و جالبی ایجاد می‌کنند. بچه‌های ۳ تا ۶ ساله بهتر می‌توانند این بازی را انجام دهند. رنگ گواش را رقیق کنید و در کاسه‌های کوچک بریزید. سبزی‌های مختلف مثل لیمو، فلفل دلمه‌ای، سیب‌زمینی، پیاز، هویج، کاهو یا کلم را از وسط ببُرید و کودک را تشویق کنید که سبزی‌های را داخل گواش فرو کرده و اثر آن را روی مقوا امتحان کند.می‌توانید کودک را تشویق کنید که دست یا پایش را داخل کاسه فرو ببرد و اثر آن را روی مقوا ببیند. این بازی باعث تقویت حس خلاقیت کودک می‌شود.
 
بازی با حبوبات:
     برای بچه‌های بالای سه سال انداختن اشیا در یک ظرف یا آب خیلی لذت‌بخش است. یک کاسه کوچک با حبوبات مختلف را همراه یک بطری کوچک آب‌معدنی خالی، به او بدهید. کودک معمولاً شروع به انداختن حبوبات داخل بطری می‌کند. این کار باعث تقویت ماهیچه‌های کوچک دست و ایجاد هماهنگی بین چشم و دست می‌شود. خالی کردن و تکان دادن بطری سر و صداهایی ایجاد می‌کند که برای کودک جالب است. کودک را تشویق کنید که حبوبات را دسته‌بندی کند. با این کار توجه کودک به رنگ و شکل مختلف حبوبات، جلب می‌شود.